Japanse duizendknoop herkennen & natuurlijk bestrijden
Weet je wat je nóóit mag doen tijdens een rondleiding door andermans (wilde) tuin? In de verte wijzen en je luidop afvragen: “Zeg, is dat niet Japanse duizendknoop?” Onthoud: niet grappig.
Japanse duizendknoop is nochtans niet zo moeilijk te herkennen. Ooit was het een populaire plant bij bloemschikken, omdat hij van die dikke, holle stengels heeft die mooi indrogen. Precies mini-vaasjes. Maar zo lieflijk is deze invasieve exoot niet.
Geef hem vrij spel en je hele tuin geraakt in een mum overwoekerd, om er nog moeilijk van af te geraken. In deze blog leer je deze wilde loebas snel herkennen en – belangrijk - natuurlijk bestrijden.
Japanse duizendknoop
Botanische naam: Fallopia japonica, Reynoutria japonica, Polygonum cuspidatum
Volksnaam: geen bekend
De Japanse duizendknoop komt – zoals de naam al prijsgeeft – uit Japan. Officieel staat deze plant op de invasieve exotenlijst, wat wil zeggen: je mag hem niet bezitten, kweken noch verhandelen in de EU. En je wil hem ook niet “toevallig” in je tuin, klopt.
In onze streken vind je naast de echte Japanse duizendknoop ook kruisingen van verschillende soorten. Zo zijn er nog de Boheemse en de Sachalinse duizendknoop. Het verschil? Beter dan deze website krijg ik het niet uitgelegd. 😊
Japanse duizendknoop vind je vooral langs spoorwegbermen en oevers langs een rivier of een meer. Ze groeien nooit alleen, maar vormen razendsnel hele bedden. De lange stengels reiken hoger dan een volwassen persoon. Da’s al een eerste herkenningspunt.
In Japan is het een gekende traditie om de jonge scheuten te eten. Om de zure smaak te dempen, worden de scheuten gebleekt onder donkere doeken, net zoals wij doen met onze witloofplant.
De Japanners noemen deze plant Itadori. Zelf gebruik ik deze term ook liever, omdat die neutraal is. Aan de Nederlandse naam hangt ondertussen zo’n negatieve lading vast … Terwijl de Japanse duizendknoop toch ook enkele bijzondere eigenschappen bevat.
Hoe Japanse duizendknoop herkennen?
Of je de Japanse duizendknoop nu wil herkennen om hem te bestrijden of culinair te verwerken, dit zijn de typische kenmerken:
Jonge scheuten en koppige stengels
Met “scheut” bedoelen we de stengel van de Japanse duizendknoop die nog maar pas de kop opsteekt in de lente. Dan zien ze er een beetje uit als asperges. Als je een jonge stengel afknakt, hoor je een melodieus plopgeluidje.
De volwassen stengels zijn dik en hol met duidelijke tussenschotjes of “knopen”, zoals je ook ziet bij bamboe. Heel typisch aan de stengel van de Japanse duizendknoop zijn de vele rode vlekjes.
Hoe ouder de plant, hoe taaier en vezelachtiger de stengel. Tijdens de winter blijven ze met z’n allen - uitgedroogd en bruin - koppig overeind staan. Zo kan je een broeihaard ook gemakkelijk herkennen.
Groen en breed eivormig blad
Het blad van de Japanse duizendknoop kleurt donkergroen en is breed eivormig met een spitse bladtop. Eén blad kan even groot worden als een volwassen hand.
In de oksels van de bladstelen groeien heel vaak nieuwe scheuten.
Lekker geurende bloemetjes
De Japanse duizendknoop bloeit in augustus-september. Dan verschijnen hele mooie, witte, kleine bloemetjes in trossen tussen de bladeren. Die geuren bijzonder lekker, iets waar de bijtjes massaal op afkomen.
Of je met deze bloemetjes ook iets culinairs kan doen? Helaas, hierrond heb ik nog niets opgevangen, zelfs niet vanuit Japan.
Wortels als beton
De hoofdwortels van Japanse duizendknoop zijn net als blokken beton in de grond. Ze zijn superstevig en wortelen tot wel 8 meter diep.
Daarnaast ook enkele malsere bijwortels. Deze plant maakt uitlopers aan en verspreidt zich snel ondergronds, net zoals brandnetel en zevenblad.
Is Japanse duizendknoop gevaarlijk of giftig?
Japanse duizendknoop is niet gevaarlijk, zoals pakweg reuzenberenklauw. De plant aanraken kan dus totaal geen kwaad.
Hij is ook niet giftig voor mens of dier, maar de bladeren bevatten wel veel oxaalzuur. Dus die eet je best niet op. Vergelijk met de rabarberplant, waarvan je ook alleen de stengels opeet.
Wat scheelt er dan met deze plant?
De Japanse duizendknoop kan enorm veel schade aanrichten aan gebouwen. De dikke wortels en stengels boren zich los door de fundamenten heen. In Engeland hoort bij de verkoop van een huis nu zelfs een attest dat de grond vrij is van Japanse duizendknoop.
Een tweede probleem is dat deze invasieve exoot zodanig woekert dat hij geen plaats meer laat voor andere (inheemse) planten. In Europa kent deze plant geen natuurlijke vijanden, vandaar. En in Japan? Daar wel. Daar houden bepaalde schimmels en dieren de plant van nature in bedwang.
🚨 Japanse duizendknoop hoort bij restafval
Wees altijd voorzichtig als je bezig bent met Japanse duizendknoop. Gooi (stukjes van) deze plant NOOIT op de grond, op de composthoop of in de GFT-bak. Want het minste stukje is genoeg om opnieuw te wortelen en uit te lopen. Wat doe je best wel? Giet er eerst kokend water over en gooi dan weg bij het restafval.
Een invasieve exoot? Wil ik graag nuanceren
Japanse duizendknoop is een invasieve exoot, zonder twijfel. En toch vind ik het belangrijk om dit label te nuanceren. En ik niet alleen.
The New Wild (Fred Pearce) en Where do camels belong (Ken Thompson) zijn twee boeken, beide geschreven door wetenschappers, die een heel ander licht werpen op deze “kwaadaardige planten” die ons ecosysteem komen “verstoren”.
Het probleem is namelijk dat we hier louter vanuit menselijk perspectief naar kijken. En dan kijken we niet verder dan 100 jaar terug of vooruit. Waarom geen 1000 of 2000 jaar uitzoomen? Dan zie je heel andere dynamieken. Doe daar dan nog eens de huidige klimaatverandering bij …
Het is juist boeiend om naar de mogelijkheden te kijken van invasieve exoten. Zo kan Japanse duizendknoop enorm veel biomassa aanmaken in korte tijd. Het Nederlandse bedrijf Why Knot gebruikt dit plantenmateriaal nu om supersterke vezelplaten mee te maken. Geweldige move! 🤗
Hoe Japanse duizendknoop bestrijden?
Maar goed. Neemt niet weg dat Japanse duizendknoop een moeilijk te bestrijden probleem is. Het wortelstelsel zit zodanig diep en vast in de grond dat je deze wilde loebassen niet zomaar uittrekt.
Verschillende instanties onderzoeken al jaren hoe ze de Japanse duizendknoop efficiënt en effectief kunnen bestrijden. Daarbij staat natuurlijke bestrijding voorop om schade aan andere planten en dieren te vermijden.
Gemeentes experimenteren volop met:
Begrazing door varkens die niet alleen de stengels en bladeren opeten, maar ook diep in de grond wroeten en de wortels beschadigen.
Elektrocutie waarbij stroomstoten van 4.000 volt de planten tot op celniveau uitroeien.
Platwalsen van volwassen planten of een dikke folie aanbrengen, zodat de nieuwe scheuten moeilijker naar boven kunnen komen.
Inheemse planten die toch de concurrentie aangaan. Het project Duizend Knopen Ontward boekt alvast goeie resultaten met de aardpeer en de dovenetel.
Beschaduwen van bermen en oevers met doeken, want Japanse duizendknoop houdt blijkbaar niet van felle schaduw.
Een rondje googelen brengt je al snel bij bestrijden met (kokende) azijn. In alle eerlijkheid heb ik dit zelf nog niet geprobeerd. Maar wat ik wel weet, is dat azijn helemaal niet fijn is voor het bodemleven. Je verzuurt er effectief de grond mee, dus nee. Geen voorstander van deze methode.
Hoe Japanse duizendknoop uitputten?
Nog een natuurlijke bestrijdingsmanier is de Japanse duizendknoop uitputten. Hoe doe je dat? Simpel: door ze te oogsten en op te eten.
Dat is in feite wat de varkens van hierboven ook doen: ze eten telkens weer de jonge scheuten op, waardoor de plant niet meer aan fotosynthese kan doen en na verloop van tijd uitgeput geraakt.
Opgelet, dit moet je wel enkele jaren consequent kunnen volhouden. Want er blijft nog heel lang energie in de wortels zitten. En er komen razendsnel nieuwe zijscheuten bij die je de pas moet afsnijden – letterlijk dan. 😉
Een werk van lange adem, dus. Maar wél met bewezen resultaat, wisten enkele van mijn cursisten me al te vertellen.
☠️ Check altijd op chemicaliën!
In België mogen steden en gemeentes al jaren geen pesticiden meer gebruiken. Maar voor Japanse duizendknoop wordt soms wel nog een uitzondering gemaakt. Wil je Japanse duizendknoop wildplukken om op te eten? Check dan altijd goed op chemicaliën.
Japanse duizendknoop eten: wat en hoe?
Nu je weet dat de Japanse duizendknoop ook perfect eetbaar is voor de mens, vraag je je misschien nog af: wat en hoe precies?
🌿 Eet alleen de jonge scheuten
Rond maart-april komen de eerste jonge scheuten piepen. Ze zien eruit als rood aangelopen asperges, maar smaken eerder zuur. Japanse duizendknoop is familie van de rabarber en ook vergelijkbaar qua smaak.
🌿 Zoetzuur of zuurhartig
Deze plant laat zich dan ook precies als rabarber klaarmaken:
Maak er chutney, confituur of taarten mee.
Leg de scheuten in met zoetzuur.
Wok of stoom de scheuten. Opgelet: je kookt ze makkelijk plat.
Mix eventueel tot een soort pesto/pasta.
Snij in ringetjes en verwerk in brood- of cakedeeg voor een zuur accentje.
Ikzelf vind de Japanse duizendknoop het allerlekkerst hartig. 😋
🌿 Gezond en zelfs geneeskrachtig
Japanse duizendknoop is niet alleen eetbaar, maar ook gezond. De scheuten bevatten namelijk zeer veel resveratrol, een voedingstof die je ook in druivenschil aantreft.
Resveratrol heeft een antioxidatief, ontstekingsremmend en cholesterolverlagend effect. Net omwille van die werking bestaan er ook supplementen op basis van Japanse duizendknoop.
We mogen deze plant zelfs geneeskrachtig noemen. Want hij wordt onder medische begeleiding ingezet bij de ziekte van Lyme. In dit artikel van VRT NWS lees je dat o.a. de Japanse duizendknoop beter werkt dan de reguliere middelen. Let wel, hiervoor worden enkel de wortels gebruikt.
Zelf leren wildplukken?
Naast de Japanse duizendknoop zijn er nog zoveel andere krachtige wilde planten om te ontdekken. Het is mijn droom om samen met jou onze collectieve plantenblindheid om te zetten naar gezamenlijke plantenwijsheid.
Wil je graag leren wildplukken op een veilige en duurzame manier? Dan heb ik iets voor jou: een gratis driedaags kickstartpakket. Stiekem hoop ik dat je daarna de wildplukkriebels te pakken hebt, natuurlijk… Wat denk je?
Lieve Galle, wilde plantenfluisteraar sinds 2002
Volg Lieve ook hier: Facebook - Instagram
Als herboriste en wildplukexperte is Lieve Galle gek op wilde planten. En op mensen. Maar ze merkte al gauw dat de connectie tussen die twee ontbrak.
Daarom richtte ze als wildplukpionier Wild Plant Forager op en organiseert ze nu al jarenlang lezingen, geleide wandelingen, kruidenworkshops en jaaropleidingen wildplukken.
Het is haar missie en passie om de kracht van planten bekender te maken bij het grote publiek. En dit op een veilige en duurzame manier.
🪴 Psst… heb je Lieves wildplukboek al in huis? Winnaar van de Lekker Vega Kookboekenwedstrijd!
Disclaimer:
De info op deze pagina kan in geen enkel geval medisch advies vervangen. Indien je kruiden gebruikt, zijn interacties met medicatie, nevenwerkingen en allergische reacties mogelijk. Als je al medicatie neemt, overleg dan altijd met je arts. Gebruik altijd je gezond verstand.
Niet alle kruiden zijn veilig tijdens de zwangerschap of borstvoedingsperiode. Overleg in dat geval met je vroedvrouw of lactatiekundige (of La Leche League). Ook voor jonge kinderen gebruik je sommige kruiden niet of wordt de dosering aangepast.
Wild Plant Forager kan niet aansprakelijk worden gesteld voor welke schade dan ook die voorkomt uit het toepassen van de kennis uit onze opleidingen, podcasts, boeken of blogs.